انواع یخسازها
یخسازها از گذشته تاکنون
تا قبل از قرن نوزدهم که صنعت برودتی تحقق پیدا کرد یخ طبیعی برای نگهداری موادغذائی فاسدشدنی سال‌ها در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده قرار می‌گرفت در زمستان قطعات یخ از شکاف کوه‌ها و دریاچه‌های منجمد بریده و انبار میشد و تا چندین ماه پس از زمستان استفاده میشد، در ایران هم از دیرباز در زمستان یخ در یخچال‌های طبیعی تولید میشد و در تابستان به مصرف می‌رسید. امروزه که نیاز به این صنعت به‌خصوص در ایران به‌دلیل گرمسیری و وسعت جغرافیائی بسیار محسوس می‌باشد.
روش تولید یخ قالبی:
آب شیرین به‌وسیله دستگاه آب پرکن در هر ردیف قالب‌های یخ به‌طور نیمه اتوماتیک ریخته میشود سپس به کمک جرثقیل که در بالای وان یخساز قرار گرفته است و با فرمان الکتریکی عمل می‌کند داخل وان قرار می‌گیرد. در درون وان یخساز محلول آب‌نمک به‌وسیله اپراتور (تبخیرکننده) و مایع مبرد فریون یا آمونیاک تبادل حرارتی انجام گرفته و درجه آب‌نمک را به ۱۰ـ درجه سانتیگراد می‌رساند و در نتیجه جریان آب‌نمک به‌وسیله دستگاه هم‌زن (آجیتاتور) از اطراف قالب‌های آب شیرین عبور می‌کند و با توجه به مشخصات طرح کارخانه یخ در مدت ۶ تا ۱۰ ساعت قالب‌های یخ آماده و به‌وسیلهٔ جرثقیل داخل وان دیفراست (جداسازی یخ از قالب) قرار گرفته و سپس به‌وسیله دستگاه قالب برگردان روی میز شیبدار تخلیه می‌گردد.
امروزه استفاده از یخساز خانگی و یخساز صنعتی برای تولید یخ و خنک کردن آب آشامیدنی و سایر نوشیدنی ها استفاده میشود. جالب است بدانید که ایجاد آب خنک از زمان های بسیار قدیم دغدغه انسان بوده است.
در ایام قدیم مکان هایی مانند زیرزمین را حفر می کردند و در بالای آن ها چهارچوب می ساختند تا نور آفتاب به آنجا نتواند وارد شود. به همین دلیل دمای محیط این زیرزمین ها بسیار پایین می شد و برفی را که در زمستان می بارید در آنجا ذخیره میکردند و در تابستان از برف به جای یخ برای خنک کردن آب و سایر نوشیدنی ها استفاده می کردند.
یخچال های امروزی در قرن نوزدهم توسط ویلیام کولین پا به عرصه تکنولوژی گذاشتند. با استفاده از قسمت فریز این یخچال ها می توان یخ مورد نیاز مصرفی را تولید کرد. از انواع یخچال ها می توان به یخچال دو قلو ، یخچال ساید بای ساید ، یخچال فریزر اشاره کرد.
در ساخت یخچال های ابتدایی از گاز امونیاک برای کاهش دما استفاده می شد. خاصیت گاز اموناک این است که گرمای محیط را جذب کرده و شروع به گردش می کند و بدین ترتیب دمای محیط را کاهش می دهد. از معایب اصلی گاز امونیاک می توان به پیدا کردن خاصیت سمی هنگام ترکیب با رطوبت اشاره کرد که می تواند سلامت انسان را با مشکل مواجه کند. به همین دلیل استفاده از گاز آمونیاک در ساخت یخچال ها منسوخ شده است.
امروزه در ساخت یخچال ها از گاز فریون استفاده می شود. بدین صورت که گاز فریون در داخل کندانسور گردش پیدا کرده و منجر به خنک شدن محیط داخلی یخچال می شود. شاید بتوان تنها عیب گاز فریون را آسیب رساندن به لایه اوزون دانست.
یخسازها تجهیزاتی هستند که منحصرا برای ساخت یخ در استفاده می شوند. یخسازها را می توان به انواع یخساز خانگی و یخساز صنعتی تقسیم بندی کرد. یخساز خانگی که با ظرفیت کم تولید می شود بیشتر برای تولید یخ مورد نیاز مصارف خانگی کاربرد دارد. اما یخساز صنعتی با ظرفیت تولید یخ ۷۰ کیلوگرم تا ۵۰۰ کیلوگرم ساخته می شوند.
کارخانه یخسازی یا کارخانه یخ که به آن یخساز قالبی نیز گفته می شود معمولا بالای ۵۰۰ کیلوگرم ظرفیت تولید یخ دارند. از دیگر انواع یخسازها می توان به یخساز رستورانی یا یخساز فست فود نیز اشاره کرد که برای تولید یخ مورد نیاز رستوران ها ، غذاخوری ها ، کافی شاپ ها یا فست فود ها کاربرد دارند.
انواع تقسیم بندی یخ ساز صنعتی
یخ ساز صنعتی از لحاظ شکل یخ تولیدی به چند دسته تقسیم میشوند که شامل یخساز استوانه ای، یخساز ریگی، یخساز قالبی، یخساز پولکی، یخساز پودری تقسیم میشوند. که هرکدام سته به کاربردشان در صنایع مختلف استفاده میشوند. مثلا برای میکس آبمیوه یخ ریگی کاربرد دارد در حالیکه برای خنک کردن نوشابه و آب از یخ حبه ای استفاده می شود.
یخ ساز صنعتی از گذشته تا به امروز
در گذشته یخسازهای صنعتی خیلی متنوع نبودند و عملیات یخسازی فقط محدود به یخسازهای قالبی میشد که هم دارای بازدهی پایینی بود و هم کاملا غیر بهداشتی بود زیرا در تماس مستقیم با گردوغبار و آلودگی محیطی می باشد.
به طوری که یخ تولیدی در این کارخانه های یخ که مخصوصا برای نوشیدنی هم بسیار استفاده می گردند اگر ناخواسته آلوده گردند ممکن است خسارات جبران ناپذیری به بار آورد که این مسئله در زمان شیوع بیماری های واگیردار که مخصوصا در فصل گرما هم بیشتر می شوند بسیار پر اهمیت است. یخساز های جدید که بصورت کاملا اتوماتیک هستند این نگرانی را برطرف نموده اند در این یخسازهای صنعتی عملیات یخسازی در محفظه داخلی یخساز صنعتی و بدون دخالت دست انجام می گردد که موجب آسودگی خیال مصرف کنندگان از بهداشتی بودن یخ می گردد. برخی تولید کنندگان یخساز صنعتی هم در تکنولوژی تولید یخساز پارا فراتر نهاده و در ورودی آب دستگاه فیلتراسیون خاصی طراحی نموده اند که با تصفیه آب ورودی دستگاه امکان وجود هر گونه آلودگی در یخ تولیدی را از بین ببرند.
یخ ساز صنعتی ایرانی
فناوری یخساز ابتدا در اختیار شرکت های خارجی بود و ایران وارد کننده یخساز صنعتی بود که با تلاش مهندسین داخلی امروزه برخی شرکت ها گامهای خوبی در این زمینه برداشته اند.
بررسی انواع یخساز صنعتی
ظرفیت یخ ساز صنعتی وابسته به نوع کارایی و محل مورد استفاده از آن ها انتخاب می شود مثلا در رستوران ها به ازای هر نفر در هر وعده حدودا ۲۰۰ گرم یخ در نظر گرفته می شود که در یک رستوران با ظرفیت ۱۰۰ نفر در دو وعده ۴۰کیلو یخ نیاز است که با تلورانس ۱۰ درصدی یک یخساز ۵۰ صنعتی کیلویی انتخاب خوبی می باشد.
